Czym jest kryminalistyka?

ZwB Szanowni Państwo, gratulujemy interesującego portalu. Jaka była jego geneza?

Aneta Gałka Dziękujemy! Geneza jest bardzo prozaiczna. Chciałam zmienić pracę, a mój brat poradził mi, żeby zrobić stronę autorską. Że niby będzie fajnie wyglądało w CV. Jestem „genetycznie uczulona” na strony typu „to ja, a to mój pies” (no chyba, że to strona o psach), więc postanowiłam zrobić witrynę o czymś konkretnym. A najłatwiej pisać o tym, co człowieka interesuje. Padło więc na medycynę sądową, a co za tym idzie również na kryminalistykę. Strona miała „powisieć” pół roku i zniknąć. Szczerze mówiąc, zaskoczyła mnie reakcja na umieszczenie strony w sieci. Pojawiły się pierwsze przysyłane do nas artykuły, zaproszenia na konferencje itp. Zaczęło mi być troszkę szkoda rezygnować, a może jeszcze trochę, jeszcze miesiąc… no i tak wisi już piąty rok ;-)

Kuba Konarski Zaczęły mi nagle znikać z półki książki o – ogólnie mówiąc – medycynie sądowej i okolicach. A potem dowiedziałem się, że jestem winny „współudziału” w tym przedsięwzięciu.

ZwB Całe szczęście, że strona nie zniknęła, a Państwo nie straciliście zapału! Mamy od naszych czytelników informacje, że strona jest często odwiedzana, a publikowane przez Państwa informacje rzetelne i ciekawe. No właśnie, kto to robi? Przedstawi nam Pani zespół? Czym się Państwo interesujecie? W czym specjalizujecie?

Aneta Ciężko jest wymienić wszystkich autorów i osoby, które wspomagały i dalej wspomagają nas zarówno wiedzą merytoryczna, jak i umiejętnościami organizacyjno-logistycznymi. Przypominam, że portal jest czysto hobbystyczny i wszystkie artykuły, teksty, konkursy i imprezy pisane i organizowane są za przysłowiowe „Bóg zapłać”.

Za to samo „grono decyzyjne” jest bardzo małe. W tym momencie za portal odpowiadają administracyjno-organizacyjnie trzy osoby: ja za portal, Bartek za forum, a Kuba wspomaga nas jako skarbnica wiedzy medycznej i wszelakiej innej oraz tłumacz i naczelny optymista portalowy. Tak więc filary zespołu to:

Aneta – redaktor naczelna. Z wykształcenia i zawodu informatyk, z zamiłowania paralotniarz i świeżo upieczony motocyklista. Na portalu odpowiadam dosłownie za wszystko, oprócz forum, gdzie rządzi Bartek – nasz Admin.

Bartek – obecnie student informatyki, z wykształcenia elektronik – specjalizacja systemy i sieci komputerowe. Interesuje się informatyką śledczą, telekomunikacją i przestępczością komputerową. Na naszym portalu już istnieje dział poświęcony informatyce śledczej – serdecznie zapraszam do lektury.

Kuba – praktykujący lekarz i obiekt do nękania pytaniami ;-) Pełni tu funkcję eksperta od trudnych zwrotów – nie tylko medycznych. Hobby: nurkowanie, sztuki walki i nauka kolejnych języków.

Oprócz tego wspomnieć trzeba o Pawle Rebelaku – ekspercie od tworzenia stron, bez którego ciężko byłoby postawić portal, Tomku Szpili – entomologu i autorze niesamowitych zdjęć owadów, Rafale Skowronie – popularyzatorze wiedzy o medycynie sądowej, Pawle Karpaczu – sile sprawczej wielu działań, oraz wielu innych naszych autorach i ekspertach, wspomagających nas na co dzień wiedzą merytoryczną. Niesamowite jest to, że ludziom chce się zrobić tyle rzeczy bez oglądania się na zysk. Wielkie «dziękuję» dla Nich od nas!

ZwB Szczerze gratuluję takiego podejścia i współpracowników. Dzięki takim właśnie ideom i świetnej współpracy powstają wspaniałe strony i znakomite projekty. Po Państwa serwisie widać, że zajmują się nią ludzie z pasją! Strona jest poświęcona głównie realnej pracy kryminologów, patologów i innych osób zawodowo zajmujących się przestępstwami. Na co Państwo kładziecie szczególny nacisk?

Aneta Tutaj się troszkę przyczepię: kryminolog to osoba zajmująca się nauką wiedzy zwaną kryminologią. O ludziach zajmujących się kryminalistyką przeważnie mówi się ekspert kryminalistyki. Popularna encyklopedia Onetu definiuje kryminologię jako:
„naukę zajmującą się głównie badaniem przestępczości jako zjawiska społecznego i psychologicznego…”. Czym jest kryminalistyka? Najprościej rzecz ujmując, kryminalistyka jest sztuką znalezienia dowodów przestępstwa, których nie będzie potrafił obalić adwokat podejrzanego ;)

Bartek Brysiak Nasz portal zajmuje się szeroko pojętą kryminalistyką i medycyną sądową. Staramy się opisać bardzo rzetelnie każdą z dziedzin kryminalistyki. Szczególny nacisk kładziemy nie tyle na konkretną dziedzinę, co na jasny, czytelny i zrozumiały przekaz tych treści. Nie sztuką jest pisać o trudnych rzeczach trudnym językiem – sztuką jest pisać o trudnych rzeczach, ale językiem łatwym i zrozumiałym dla jak najszerszego grona odbiorców. Znaczna część użytkowników portalu to ludzie niezwiązani zawodowo z branżą kryminalistyczną. Z informacji zawartych na naszej stronie i forum skorzystają zarówno zawodowcy, jak i pasjonaci.

Kuba Na pewno nie zależy nam na epatowaniu brutalnymi opisami i zdjęciami jak z podrzędnego horroru. Ludzie szukający makabry i taniej sensacji wyjdą z naszego portalu rozczarowani. No i nie ma szans na dział o parapsychologii w kryminalistyce.

ZwB Czyli żadnych czarów, jasnowidzów i innych mediów ;-) Tak poważniej, chciałabym nawiązać do wypowiedzi o dowodach przestępstwa. Jakimi metodami pracuje taki ekspert kryminalistyki? Co ma do dyspozycji? Co może, a czego nie?

Bartek Ekspert kryminalistyki to nazwa zbyt ogólna, abyśmy mogli jednoznacznie powiedzieć, jakimi metodami pracuje taka osoba. W tej gałęzi jest bardzo wiele specjalizacji i w zależności od niej można wymienić metody. Innymi metodami pracuje traseolog, a innymi osmolog. Rówież to, co ma do dyspozycji, zależy od specjalizacji, wyposażenia laboratorium etc. Na ostatnie pytanie nie mogę odpowiedzieć jednym zdaniem. Kompetencje eksperta są ściśle określone w odpowiednich przepisach i to do nich należy się odwołać, aby nakreślić zakres praw i obowiązków eksperta kryminalistyki.

ZwB Rozumiem więc, że każdy ekspert kryminalistyki zajmuje się wybranym wycinkiem badań i w związku z tym posługuje się takimi metodami i narzędziami, jakie są adekwatne do jego dziedziny, tak?

Aneta Pamiętajmy, że kryminalistyka łączy w sobie wiedzę z mnóstwa dziedzin – chemii, biologii, fizyki, mechaniki, botaniki… długo można wymieniać. Życie potrafi zaskoczyć bardziej niż scenariusze filmowe. Dziś potrzebny jest biegły z dziedziny biochemii, jutro możemy poszukiwać specjalisty od rozwoju muchy plujki. Kryminalistyka jest nauką interdyscyplinarną i korzysta z wiedzy wielu ekspertów z poszczególnych dyscyplin naukowych. Każdy z nich korzysta z metod i narzędzi dla niego właściwych.

ZwB Panie Bartku, a czym się zajmują wymienieni przez Pana specjaliści – traseolog i osmolog?

Bartek Traseolog to człowiek od opon i butów, a osmolog to fachowiec od zapachu. Tak można to wytłumaczyć osobie całkowicie spoza branży. Jednak chcąc być bardziej dokładnym, należy powiedzieć, że traseolog to osoba zajmująca się w przypadku przestępstwa ustalaniem osoby, pojazdu lub zwierzęcia na podstawie śladów pozostawionych na miejscu zdarzenia. Odciśnięty w glebie lub śniegu ślad obuwia zawiera wiele cech charakterystycznych. Na podstawie jego analizy traseolog potrafi rozróżnić: rodzaj obuwia, rozmiar, czasem producenta, płeć, wagę i wzrost podejrzanej osoby, cechy sprawności fizycznej itp. Osmolog to osoba zajmująca się badaniem śladów zapachowych ludzi z wykorzystaniem specjalnie wyszkolonych w tym zakresie psów, których zadaniem jest ustalenie zgodności zapachowej z materiałem dowodowym (zabezpieczonym na miejscu zdarzenia) a materiałem porównawczym pobranym od osób. Ciekaw jestem, kto z czytelników wie, jak zabezpieczyć ślad zapachowy na miejscu zdarzenia? ;)

ZwB Wbrew więc powszechnemu przekonaniu zagadki zbrodni nie rozwiązuje jeden wybitnie inteligentny detektyw, jak to bywa w kryminałach, ale cały zespół specjalistów, których ogromny wysiłek i szczegółowa wiedza dopiero tworzą sukces. Praca których specjalistów, według Państwa, jest najtrudniejsza?

Bartek Praca wszystkich specjalistów jest bardzo trudna i wymaga niesamowitej wiedzy, zaangażowania i umiejętności. Jak już Pani wspomniała, ostateczny sukces zależy od wielu osób, z których każda ma całkowicie inne zadanie. Ciężko jest porównać stopień trudności pracy każdej z nich. To trochę tak, jakbyśmy chcieli porównać piosenkarza z malarzem. Obaj artyści, a jednak....

ZwB A czy w Polsce funkcjonują takie zespoły i laboratoria jak w serialu CSI?

Bartek Przyznam się, że nigdy nie widziałem żadnego odcinka serialu CSI... Obiecuję jednak nadrobić zaległości w czasie wakacji.

Aneta Na pewnomamy się czym pochwalić – polscy specjaliści mają w świecie naprawdę dobrą renomę, a laboratoria zdobywają międzynarodowe certyfikaty i uczestniczą w wielu ciekawych programach badawczych. O rodzimych specjalistów pytano mnie nawet w Pretorii. Myślę, że nasi eksperci „pobili by na głowę” tych z serialu ;-)

ZwB W jednym z odcinków wspomnianego CSI Gilbert Grissom jechał na konferencję, na której przedstawiał stadia rozwoju jakiegoś owada i ich związek z badaniem zwłok. Jak entomologia wspiera pracę eksperta? Jakie owady najczęściej się bada?

Aneta Entomolog sam jest ekspertem i może być powoływany jako biegły. To nie jest tak, że biegli wspierają pracę kogoś, kto się zwie „ekspertem kryminalistyki”. To biegły jest takim ekspertem. Ekspert wspiera swoją wiedzą osoby prowadzące śledztwo – i to ich zadaniem jest poskładanie w jedną całość wszystkich faktów i opinii.

Kuba Pojawianie się owadów na zwłokach jest procesem cyklicznym, podlegającym pewnym regułom. Bada się te, które „bytują” akurat w tej fazie rozkładu. Na początku są to przede wszystkim larwy muchówek, omarlice, kusaki, plujka – ogólnie raczej muchy. Kiedy pojawia się proces gnilny lub zaczyna wysychanie, pojawiają się grabarze, naścierwniki i inne rodzaje chrząszczy. Na mumiach lub szkieletach można znaleźć pajęczaki, mole, stonogi, roztocza. Oczywiście jest to bardzo uproszczony schemat i wiele owadów pominąłem. Entomolodzy pewnie już by protestowali, że zbytnio upraszczam ;-)

ZwB Trudno w krótkim wywiadzie opowiedzieć o tak skomplikowanej wiedzy szczegółowo. Wszystkich czytelników, którzy są zainteresowani tematem, odsyłamy na Państwa stronę. A informatyka śledcza, Panie Bartku, czym się zajmuje?

Bartek Mówiąc najprościej, informatyka śledcza polega na poszukiwaniu elektronicznego materiału dowodowego. Specjaliści informatyki śledczej poszukują informacji lub ich fragmentów i starają się złożyć z nich «elektroniczny odcisk palca». Fachowcy w tej dziedzinie poszukują informacji zapisanych nie tylko w domowych komputerach klasy PC, ale także w telefonach komórkowych, przenośnych pamięciach, aparatach fotograficznych, a nawet w całych sieciach komputerowych. Każdy nośnik cyfrowy skrywać może potrzebne informacje i dane, które mogą okazać się niezwykle wartościowe w całym procesie.

ZwB Czyli nie ma możliwości, by coś „ukryć” w komputerze, usunąć z niego „na zawsze”, a w sieci przepaść bez śladu?

Bartek A w sieci tym bardziej! Wszystkie osoby, które są przekonane o swojej anonimowości w sieci, ,,wpadają” w ręce odpowiednich służb bardzo szybko. Nawet bardzo starannie przygotowywane ataki w sieci są możliwe do wykrycia. Jest to zagadnienie bardzo ciekawe, o którym napisano już setki książek.

ZwB Jakimi jeszcze specjalistycznymi dziedzinami zajmujecie się Państwo na stronie?

Bartek Mógłbym teraz wymienić wiele fachowych pojęć i terminów, ale czy warto odkrywać wszystkie karty? ;) Zapraszam na nasz portal – tam znajdziecie państwo informację jakimi specjalistycznymi dziedzinami się zajmujemy.

ZwB A jaki jest Państwa stosunek do kryminalnej fikcji literackiej? Czytujecie Państwo kryminały?

Bartek Jeśli tylko czas na to pozwala, to bardzo chętnie. Jednak tego czasu obecnie nie mam zbyt wiele.

Aneta Bardzo lubię Kathy Reichs. Portal jest nawet patronem medialnym jej powieści wydawanych przez Red Horse. Dobry kryminał – czemu nie.

Kuba Książka musi być po prostu dobra. Jeśli wciąga mnie fabuła, nie ważna jest klasyfikacja gatunkowa.

ZwB Sami bardzo lubimyKathy Raichs. Opisała ona na podstawie własnych doświadczeń zawodowych pracę antropologa sądowego. Czy tym aspektem badania zbrodni również na stronie się zajmujecie? Wielu jest w Polsce antropologów sądowych?

Bartek W naszym portalu znajdą Państwo mnóstwo informacji poświęconych antropologii.

Aneta Poświęciliśmy jej jeden z dłuższych artykułów na stronie. Bo muszę przyznać, że to temat niezmiernie ciekawy. Z kości można wyczytać nie tylko wiek, płeć czy pochodzenie etniczne, ale także przeżyte choroby czy też sugestie, jaki zawód wykonywał właściciel szkieletu. No i (jeśli mamy czaszkę) pokusić o rekonstrukcję wyglądu. Tak na przykład postąpiono z faraonem Tutenchamonem. Oczywiście wszystkie wyniki podawane są z pewnym prawdopodobieństwem, jak wszystkie opinie ekspertów.

ZwB Nie tak dawno też mieliśmy rekonstrukcję twarzy Kopernika, prawda? Interesowaliście się Państwo tym tematem?

Aneta Rekonstrukcji twarzy zmarłego Kopernika dokonał podinspektor Dariusz Zajdel, ekspert z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Głównej Policji. Krótko mówiąc: czaszkę zmierzono i pomiary te wrzucono do komputera, potem zgodnie z metodyką nałożono na poszczególne miejsca wektory odpowiadające grubości tkanki miękkiej, co pozwoliło na wymodelowanie siatki pozwalającej określić proporcje twarzy. Dopiero na to wszystko nałożono wirtualną „skórę”. Włosy i brwi oraz kształt nosa to już licentia poetica autora.

Kuba Nie tylko Kopernik „padł ofiarą” takich zabiegów. Taką samą rekonstrukcję wykonano np. w przypadku faraona Tutenchamona, Filipa II (ojca Aleksandra Macedońskiego) czy też egipskiego księcia Wadżiego. O wszystkich tych przypadkach, jak i o samej metodzie, piszemy na stronach portalu.

ZwB Jeszcze dopytam: wielu jest w Polsce antropologów sądowych? Gdzie można się nauczyć tego zawodu?

Kuba Polski system jest różny od kanadyjskiego i amerykańskiego. Antropolog sądowy pracuje raczej wspólnie z sądowym patologiem, odontologiem i śledczymi. Chociaż nie posiada prawnej władzy do ogłaszania oficjalnego powodu śmierci, jego opinia może być uwzględniana przez lekarza sądowego. Antropolodzy mogą świadczyć w sądzie jako eksperci. Ale najczęściej oględzin dokonuje lekarz, a sytuacja, kiedy zostaje wezwany antropolog, jest raczej u nas wyjątkiem, a nie standardem. Gdzie się można nauczyć zawodu? Podstaw np. na studiach, ale tak naprawdę liczy się praktyka, praktyka, praktyka…

ZwB A czy czytając kryminały, szukacie Państwo nieścisłości, niezgodności między realiami pracy ekspertów a fikcją? Moglibyście polecić takie kryminały, które pod tym względem są wiarygodne? A może polecicie nam Państwo książki na temat kryminalistyki?

Bartek Obecnie panuje ogromna moda na seriale telewizyjne poświęcone pracy policji, ekspertów, detektywów i tym podobnych. Z reguły nie mają one zbyt wiele wspólnego z rzeczywistą pracą fachowców, jednak są na tyle interesujące, że podnoszą oglądalność stacjom telewizyjnym. Większośc z tych ,,dzieł” należy traktować jako program rozrywkowy ;) Jeśli chodzi o książki na temat kryminalistyki – dla początkujących – to gorąco polecam prace Jurgena Thorwalda. W szczególności Stulecie detektywów i Godzina detektywów.

Kuba Ja do Thorwalda mam stosunek ambiwalentny – czyta się go świetnie, nie przeczę, ale co do 100% wiarygodności ,to mam duże zastrzeżenia. Za to miło mi donieść, że niedługo mamy w planach wydanie własnej pozycji książkowej, która wyjdzie najprawdopodobniej w przyszłym roku. Nie będzie to jednak kryminał, a raczej zbiór felietonów o kryminalistyce i medycynie sądowej.

Aneta Różnie to bywa z tą wiarygodnością. Opisywanie kilkumiesięcznych badań pod mikroskopem elektronowym raczej czytelnika nie porwie. Ostatnio i tak trafia się o wiele mniej powieści z np. genialnymi lekarzami sądowymi potrafiącymi oszacować czas zgonu co do minuty po jednorazowym rzuceniu okiem na ciało ;-) Albo policjantów w stylu porucznika Columbo, podnoszącego ołówkiem pistolet na miejscu zbrodni. Cóż – jak powtarza mój znajomy: „Opowieść nie musi być prawdziwa, byle była wciągająca”.

ZwB Pewnie dlatego z takim zapałem czytamy kryminały. Serdecznie dziękuję Państwu za wprowadzenie nas w tematykę Waszego znakomitego portalu.